Schaamte

Is er eigenlijk ruimte tussen de gedachte dat mensen verantwoordelijk zijn voor hun gedrag, elk gedrag, en de gedachte dat al ons gedrag door stofjes in het brein wordt gestuurd? Wat is schaamte, dat is ook een goede vraag.

In Die Zeit van 19 maart wordt breed uitgepakt over het dodelijke schietincident in Zuid-Duitsland. Het meest fascinerend is de door onderzoek ondersteunde opvatting van de Stuttgarter jeugdpsychiater Reinhart Lempp. Lempp stelt dat jongeren die veelvuldig agressieve computerspelletjes spelen het risico lopen de wereld van het spel als de echte wereld te gaan zien. Vooral onzekere, angstige, gevoelige en sociaal geïsoleerde pubers lopen het gevaar dat ze uiteindeljk niet meer aan de virtuele wereld kunnen ontsnappen. Als het echt fout gaat rijpt in het brein van de ongelukkige een wereldvreemd plan. Het plan schakelt virtueel schieten en schieten op mensen van vlees en bloed gelijk. Het plan wordt duizend keer in gedachten uitgevoerd. Strafbaar is dat niet.

Cruciaal is volgens Lempp dat de dader niets van plan is. Niet echt. Maar als de grenzen tussen virtueel en echt maar vaag genoeg zijn kan opeens een vorm van realiteitsverlies optreden. En als er dan een wapen is gaat het fout. Het zo vaak in gedachten uitgevoerde plan wordt echt. De schizofrene situatie van verwarring duurt een minuut of tien. Daarna volgt besef, besef en schaamte. De meest daders slaan in die fase de hand aan zichzelf. Ze kunnen niet anders.

De paradox is nu dat de daders die het overleven eigenlijk vrijgesproken zouden moeten worden. Ze waren niet toerekeningsvatbaar, maar ook niet ziek. Niemand wil die vrijspraak. De maatschappij niet, maar de daders ook niet. Is het maar goed dat ze de hand aan zich zelf slaan?

Nee, wat goed zou zijn is dat er voor de gevoelige zielen geen gruwelijke spelletjes en geen echte pistolen en revolvers zouden zijn. En iets meer liefde.